سلام

قسمت دوم:

ه . مقدّم داشتن
به دلیل برتریها و ویژگیهای بیمانندی که خدای متعال به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) ارزانی داشته، سزاوار است که آنها در همة زمینهها بر همگان مقدّم داشته شوند و هیچ کس بر آنها ترجیح داده نشود. به این موضوع نیز به عنوان یکی از حقوق امامان معصوم(ع)، در روایات بسیار توجّه شده و از جمله در روایتی که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده، چنین آمده است:
«خدای متعال ذرّیة هر پیامبری را از پشت خود او قرار داده است، ولی ذرّیة مرا از پشت علیّ بن ابیطالب(ع) ... پس آنان را پیشرو قرار دهید و از ایشان جلو نیفتید؛ زیرا آنان در خردسالی، بردبارترین شما هستند و در بزرگی، داناترینتان. بنابراین، از آنها پیروی کنید؛ چرا که ایشان شما را به گمراهی نمیکشانند و از راه راست بیرونتان نمیبرند.»18


و. پیروی کردن
امامان معصوم(ع) در علم، تقوا، شجاعت، سیاست، سخاوت، کرامت و دیگر صفات پسندیدة اخلاقی، سرآمد اهل روزگار هستند و به همین دلیل، مردم باید آنان را پیشوا و مقتدای خود سازند و در همة امور به آنها اقتدا کنند. پیامبر اکرم(ص) در این باره میفرماید:
«هر کس خوشحال میشود مانند من زندگی کند و مانند من از دنیا برود و در بهشت برینی که پروردگارم آن را کاشته است، ساکن شود، باید پس از من علی را دوست دارد و به امامان پس از من اقتدا کند؛ زیرا آنان عترت منند، از طینت من آفریده شدهاند و فهم و دانش روزی شدهاند.»19

ز. گرامی داشتن
پیامبر اعظم(ص) همواره بر ضرورت گرامی داشتن اهل بیت طاهرین خود(ع) تأکید میکرد و امّت خود را از آزار و اذیّت آنان برحذر میداشت. به همین دلیل میتوان گفت که یکی از حقوق قطعی و مسلّم امامان معصوم(ع) گرامی داشتن، عزیز شمردن و خوار نساختن آنان است.
در روایتی که ابن عبّاس نقل کرده، در این زمینه چنین آمده است:
رسول خدا ـ درود خدا بر او و خاندانش باد ـ بر منبر رفت و برایمان سخنرانی کرد و مردم جمع شدند. آن حضرت فرمود: «ای مردم! شما [در روز قیامت] گرد آورده خواهید شد و دربارة ثقلین از شما خواهند پرسید. پس مواظب باشید که پس از من با آنان چگونه عمل میکنید. آنان، اهل بیت من هستند. هرکه ایشان را آزار دهد، مرا آزار داده و هرکه به ایشان ستم کند، به من ستم کرده است. هرکه ایشان را خوار دارد، مرا خوار داشته و هرکه ایشان را عزیز شمارد، مرا عزیز شمرده است. هرکه ایشان را یاری دهد، مرا یاری داده و هرکه ایشان را تنها و بییاور گذراد، مرا تنها و بییاور گذاشته است.»20

ح. ادا کردن حقوق مالی
خداوند متعال در قرآن کریم، حقوق مالی  مشخّصی را برای پیامبر اکرم(ص) و خویشاوندان او در نظر گرفته است که در اصطلاح از آن تعبیر به «خمس» میشود:
«وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیل؛ بدانید که هر چیزی را به غنیمت گرفتید، یک پنجم آن برای خدا و پیامبر و از آن خویشاوندان [او] و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان است.»21

در زمینة وجوب ادای خمس، به عنوان یکی از حقوق مالی امامان معصوم(ع) روایات فراوانی وارد شده است که از آن جمله میتوان به روایت زیر که از امام سجّاد(ع) نقل شده است، اشاره کرد.

ابن دیلمی نقل میکند که علیّ بن الحسین(ع) به مردی از اهل شام فرمود: «آیا در سورة انفال نخواندهای که «بدانید که هر چیزی را به غنیمت گرفتید، یک پنجم آن برای خدا و پیامبر و ... است؟» عرض کرد: چرا. پس شما، همانان هستید؟ فرمود: «آری.»22

امام عصر(ع) در یکی از توقیعات خود، مردم را از کوتاهی در ادای حقوق مالی اهل بیت(ع) برحذر داشته است و میفرماید:

«هرکس به ناحق چیزی از اموال ما را تصاحب کند، به راستی درون خویش را از آتش انباشته است و به زودی به رو در آتش افکنده خواهد شد.»23

آن حضرت همچنین دربارة فلسفة پرداخت خمس میفرماید:
«اموال شما را نمیپذیریم مگر به دلیل اینکه پاک شوید، پس هر که میخواهد، بپردازد و هرکس میخواهد، نپردازد.»24

ط. پیشکش کردن مال
چنانکه در مقدّمة این مبحث یادآور شدیم، همة فیضهای مادّی و معنوی و همة نعمتهای دنیوی و اخروی که ما از آنها بهرهمندیم، به برکت وجود اهل بیت عصمت و طهارت(ع) است و از همین رو شایسته است که ما به هر طریق ممکن سپاس خود را به پیشگاه این بزرگواران عرضه و به هر بهانهای مهر و محبّت خود را به آنان اعلام کنیم. اگرچه آنها از سپاس، مهر و محبّت ما کاملاً بینیازند.

یکی از این راهها، پیشکش کردن مال به پیشگاه حضرات معصومان(ع) است که در اصطلاح از آن به «صله دادن» تعبیر میشود.

در روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده در این زمینه چنین آمده است:
«صله دادنِ از اموال خود به آل محمّد را فرو مگذارید. هرکه داراست به قدر دارایاش [صله دهد] و هرکه نادار است به فراخور ناداریاش. هرکه میخواهد خداوند، مهمترین حاجتهایی را که از خدا میخواهد، برآورده سازد، از مال خود، آنچه را بیشتر از همه مورد نیاز اوست، به آل محمّد و شیعیان آنان صله دهد.»25

چنانکه از روایت یاد شده هم به دست میآید، مراد از صله دادن، این نیست که مالی را به طور مستقیم به اهل بیت(ع) پیشکش کنیم، بلکه منظور این است که ما به قصد خشنودی این خاندان، اموال خود را در راههایی که آنها میپسندند، به ویژه در راه دستگیری از شیعیان درمانده که یتیمان آلمحمّد(ع) به شمار میآیند، هزینه کنیم.

ی. فرستادن صلوات
یکی دیگر از حقوق امامان معصوم(ع) درود و صلوات فرستادن بر آنهاست. در این زمینه نیز روایات فراوانی وارد شده است که در اینجا به دو روایت بسنده میکنیم.

از رسول خاتم(ص) روایت شده است که فرمود: «هرکه نمازی بخواند و در آن بر من و اهل بیتم صلوات نفرستد، نمازش پذیرفته نمیشود.»26

امام صادق(ع) نیز در این باره میفرماید: «پدرم مردی را دید که به کعبه آویخته و میگوید: اللهمّ صلّ علی محمّد. پدرم به او فرمود: «ای بندة خدا! آن را ناقص مگو. حقّ ما را ضایع مگردان. بگو: اللهمّ صل محمّد و اهل بیته.»27

ک. یاد کردن
از آنجا که یاد کردن از اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و بیان فضایل و صفات برجستة آنها، موجب زنده شدن مکتب اهل بیت(ع) و جلا یافتن دلهای ما میشود، در روایات سفارشهای فراوانی به این موضوع شده است. در یکی از این روایات، امام صادق(ع) خطاب به داوود بن سرحان میفرماید:
«ای داوود! سلام مرا به دوستدارانم برسان و آنچه را میگویم و به آنان ابلاغ کن. رحمت خدا بر آن بندهای که با دیگری گرد آید و دو نفری دربارة امر ما گفتوگو کنند که در این حال، سومین نفر آنان فرشتهای است که برای آن دو آمرزش میطلبد. هیچ دو نفری گرد هم نیامدند و از ما یاد نکردند، مگر اینکه خداوند متعال، به وجود آنان بر فرشتگان بالید. پس هرگاه گرد هم آمدید، به ذکر مشغول شوید؛ زیرا گردهمآیی و مذاکرة شما با یکدیگر باعث زنده شدن ما میشود. بهترین مردم بعد از ما کسی است که دربارة امر ما مذاکره کند و به یاد و نام ما، فراخواند.»28

در پایان آرزو میکنیم که خداوند به همة ما توفیق شناخت و ادای کامل حقوق اهل بیت عصمت و طهارت(ع)؛ به ویژه امام عصر(ع) را ارزانی فرماید و در دنیا و آخرت ما را از فیض وجود این بزرگواران بهرهمند سازد.
آمین یا ربّ العالمینبرای روشن شدن این موضوع، به روایتی از امام صادق(ع) که از پدر ارجمندش، امام باقر(ع) و از جدّ بزرگوارش امام سجّاد(ع) نقل کرده است، اشاره میکنیم. در این روایت چنین میخوانیم:
ابراهیم شفیعی سروستانی

پی نوشتها:
1. لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الأثر، ص 268، ح 638.
2. محمّد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 99، ص 109.
3. برای مطالعة بیشتر در این زمینه ر.ک: محمّد محمّدی ریشهری، اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ترجمة حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر، ج 2، صص 540 ـ 549.
4. همان، ص 541، ح 781.
5. همان، ص 543، ح 768.
6. سورة شوری(42)، آیة 23.
7. اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ج 2، ص 556، ح 819.
8. ر.ک: همان، صص 551، 559.
9. ر.ک: سورة بقره(2)، آیة 256 و سورة لقمان(31)، آیة 22.
10. ر. ک: سورة آل عمران(3)، آیة 103.
11. اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ج 2، ص 561، ح 834.
12. همان، ص 565، ح 845.
13. ر.ک: همان، ص 565.
14. همان، ص 561، ح 832.
15. ر.ک: محمّد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج2، ص 18، ح 3.
16. اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ج 2، ص 567، ح 849.
17. همان، ص 568، ح 856.
18. همان، ص 575، ح 869.
19. همان، ص 577، ح 874.
20. همان، ص 583، ح 885.
21. سورة انفال(8)، آیة 41.
22. اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ص 585، ح 891.
23. محمّد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 53، ص 183، ح 11.
24. همان، ص 180، ح 10.
25. اهل بیت(ع) در قرآن و حدیث، ص 587، ح 898.
26. همان، ص 589، ح 904.
27. همان، ح 903.
28. همان، ص 591، ح 910

منبع: موعود